Tài liệu Bồi dưỡng cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông - Nội dung 2: Yêu cầu và nhiệm vụ hiệu trưởng trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục theo chương trình GDPt 2018 ở trường THCS (Phần 1)

Nội dung tài liệu: Tài liệu Bồi dưỡng cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông - Nội dung 2: Yêu cầu và nhiệm vụ hiệu trưởng trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục theo chương trình GDPt 2018 ở trường THCS (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CHƯƠNG TRÌNH ETEP HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG CÁN BỘ QUẢN LÝ CƠ SỞ GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NỘI DUNG 2: YÊU CẦU VÀ NHIỆM VỤ HIỆU TRƯỞNG TRONG QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC, GIÁO DỤC THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HÀ NỘI, 2021
2. NỘI DUNG 2 YÊU CẦU ĐỐI VỚI HIỆU TRƯỞNG TRONG QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC, GIÁO DỤC THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 2.1. Quản trị hoạt động dạy học, giáo dục trong trường trung học cơ sở 9 2.1.1. Quán triệt yêu cầu giáo dục phát triển năng lực và phẩm chất học sinh đến các bên liên quan trong quản trị hoạt động daỵ học, giáo dục 10 2.1.2. Thực thi quyền tự chủ trong thực hiện chương trình giáo dục của nhà trường12 2.1.3. Đảm bảo dân chủ trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục 13 2.2. Nhiệm vụ hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục . 14 2.2.1. Xây dựng kế hoạch giáo dục của trường trung học cơ sở 14 2.2.2. Tổ chức, chỉ đạo triển khai kế hoạch giáo dục trường trung học cơ sở 18 2.2.3. Kiểm tra, đánh giá và điểu chỉnh kế hoạch giáo dục 19 2
3. KÍ HIỆU VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ BD Bồi dưỡng CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất CTGD Chương trình giáo dục CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông GDĐT Giáo dục và Đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GV Giáo viên HĐGD Hoạt động giáo dục HĐTN Hoạt động trải nghiệm HĐTN, HN Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp HS Học sinh HVQLGD Học viện Quản lý giáo dục KTĐG Kiểm tra đánh giá NCBH Nghiên cứu bài học PPDH Phương pháp dạy học SHCM Sinh hoạt chuyên môn TBDH Thiết bị dạy học TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông 3
4. CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ Chương trình giáo dục phổ thông: Chương trình giáo dục phổ thông là văn bản thể hiện mục tiêu giáo dục phổ thông, quy định các yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của học sinh, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và phương pháp đánh giá kết quả giáo dục, làm căn cứ quản lí chất lượng giáo dục phổ thông; đồng thời là cam kết của Nhà nước nhằm bảo đảm chất lượng của cả hệ thống và từng cơ sở giáo dục phổ thông. Phẩm chất: Phẩm chất là những tính tốt thể hiện ở thái độ, hành vi ứng xử của con người; cùng với năng lực tạo nên nhân cách con người; Phẩm chất được đánh giá thông qua hành vi. Năng lực: Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí, thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. Năng lực được đánh giá bằng hiệu quả hoạt động. Môn học: Môn học là lĩnh vực nội dung dạy học được thực hiện trong nhà trường có cấu trúc và lôgíc phù hợp với các ngành khoa học và thực tiễn tương ứng, phù hợp với những quy luật tâm – sinh lí của dạy học. Hoạt động giáo dục: Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, hoạt động giáo dục (theo nghĩa rộng) bao gồm hoạt động dạy học và hoạt động trải nghiệm. Theo Nghị định 24/2021/NĐ-CP: “Hoạt động giáo dục bao gồm hoạt động tuyển sinh, tổ chức hoạt động giáo dục, quản lý điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục trong cơ sở giáo dục”. Trải nghiệm: Trải nghiệm là quá trình hoạt động để thu nhận những kinh nghiệm, từ đó vận dụng một cách hiệu quả vào thực tiễn cuộc sống. Hướng nghiệp: Hướng nghiệp trong giáo dục là hệ thống các biện pháp tiến hành trong và ngoài cơ sở giáo dục để giúp học sinh có kiến thức về nghề nghiệp, khả năng lựa chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp nguyện vọng, sở trường của cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội. Theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT: “Hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết 4
5. những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi; thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12; ở cấp tiểu học được gọi là Hoạt động trải nghiệm, ở cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông được gọi là Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.” Giáo dục STEM: STEM là thuật ngữ viết tắt của các từ Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật) và Mathematics (Toán học). Giáo dục STEM là một cách tiếp cận liên môn trong học tập, ở đó những khái niệm học thuật chính xác được kết hợp với bài học thực tiễn khi học sinh vận dụng khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học trong một bối cảnh cụ thể, tạo nên sự kết nối giữa nhà trường, cộng đồng, việc làm và hoạt động kinh doanh toàn cầu cho phép sự phát triển những hiểu biết tối thiểu về STEM và cùng với nó là khả năng cạnh tranh trong nền kinh tế mới” (nguồn:Tsupros, N., R. Kohler, & Hallinen, J. (2009). STEM Education). Theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT: “Giáo dục STEM là mô hình giáo dục dựa trên cách tiếp cận liên môn, giúp học sinh áp dụng các kiến thức khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể.” Đánh giá tổng kết: Đánh giá tổng kết (còn gọi là đánh giá kết quả) là đánh giá có tính tổng hợp, bao quát nhằm cung cấp thông tin về sự tinh thông/thành thạo của học sinh ở các mặt nội dung kiến thức, kĩ năng và thái độ sau khi kết thúc một khóa/lớp học hoặc một môn học/học phần/chương trình học. Đánh giá quá trình: Đánh giá quá trình là hoạt động đánh giá diễn ra trong tiến trình thực hiện hoạt động giảng dạy môn học/khóa học, cung cấp thông tin phản hồi cho người học biết được mức độ đạt được của bản thân so với mục tiêu giáo dục, qua đó điều chỉnh cách học, cách dạy giúp người học tiến bộ. Đánh giá quá trình còn được biết đến như đánh giá vì sự tiến bộ của người học. Theo Thông tư số 26/2020/TT- BGDĐT ngày 26/8/2020 của Bộ trưởng Bộ GDĐT sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh trung học cơ sở và học sinh trung học phổ thông ban hành kèm theo Thông tư số 58/2011/TT-BGDĐT ngày 12/12/2011 của Bộ trưởng Bộ GDĐT: a) Kiểm tra, đánh giá thường xuyên: 5
6. - Kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện trong quá trình dạy học và giáo dục, nhằm kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện các nhiệm vụ học tập, rèn luyện của học sinh theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành; - Kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện theo hình thức trực tiếp hoặc trực tuyến thông qua: hỏi - đáp, viết, thuyết trình, thực hành, thí nghiệm, sản phẩm học tập; b) Kiểm tra, đánh giá định kì: - Kiểm tra, đánh giá định kì được thực hiện sau mỗi giai đoạn giáo dục nhằm đánh giá kết quả học tập, rèn luyện và mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của học sinh theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành; - Kiểm tra, đánh giá định kì, gồm kiểm tra, đánh giá giữa kì và kiểm tra, đánh giá cuối kì, được thực hiện thông qua: bài kiểm tra (trên giấy hoặc trên máy tính), bài thực hành, dự án học tập. Dạy học tích hợp: Dạy học tích hợp là định hướng dạy học trong đó giáo viên tổ chức, hướng dẫn để học sinh biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực (môn học/hoạt động giáo dục) khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập; thông qua đó hình thành những kiến thức, kỹ năng mới; phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và thực tiễn cuộc sống. Theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT: “Dạy học tích hợp là định hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng, thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kĩ năng.” Dạy học phân hóa: Dạy học phân hóa là dạy theo từng loại đối tượng, phù hợp với tâm sinh lý, khả năng, nhu cầu và hứng thú của người học nhằm phát triển tối đa tiềm năng riêng vốn có của mỗi người học. Theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT: “Dạy học phân hoá là định hướng dạy học phù hợp với các đối tượng học sinh khác nhau, nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của mỗi học sinh dựa vào đặc điểm tâm - sinh lí, khả năng, nhu cầu, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của học sinh.” Nội dung giáo dục địa phương: Nội dung giáo dục của địa phương là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lí, kinh tế, xã hội, môi trường, 6
7. hướng nghiệp, của địa phương bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc chung thống nhất trong cả nước, nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết những vấn đề của quê hương. Ở cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông, nội dung giáo dục của địa phương có vị trí tương đương các môn học khác. Kế hoạch giáo dục của nhà trường: Kế hoạch giáo dục của nhà trường là loại hình văn bản chuyên môn nghiệp vụ để triển khai áp dụng chương trình giáo dục phổ thông quốc gia trong bối cảnh cụ thể của địa phương và các điều kiện thực tế của nhà trường; Kế hoạch giáo dục nhà trường là văn bản cụ thể hóa tiến trình thực hiện chương trình giáo dục phổ thông (bao gồm nội dung giáo dục địa phương) phù hợp với điều kiện cụ thể về thời gian, đặc điểm của người học, nhân lực, vật lực để đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra trên cơ sở phân tích bối cảnh của nhà trường. Kế hoạch giáo dục của nhà trường được xây dựng hằng năm dựa trên kế hoạch giáo dục chung và các hướng dẫn trong chương trình giáo dục phổ thông quốc gia. Nghị định số 24/2021/NĐ-CP ngày 23/3/2021 của Chính phủ quy định việc quản lý trong cơ sở giáo dục mầm non và cơ sở giáo dục phổ thông công lập: “Kế hoạch giáo dục của nhà trường là kế hoạch tổ chức các hoạt động giáo dục của cơ sở giáo dục thực hiện chương trình giáo dục mầm non, chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.” Kế hoạch dạy học, giáo dục: Kế hoạch dạy học, giáo dục đề cập trong tài liệu này được hiểu là văn bản cụ thể hoá việc phân phối nội dung và tiến độ thực hiện chương trình dạy học các môn học và hoạt động giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông quốc gia đến từng lớp của nhà trường trong điều kiện xác định. Kế hoạch dạy học: Kế hoạch dạy học đề cập trong tài liệu này được xem xét ở các cấp độ: kế hoạch dạy học của trường; kế hoạch dạy học môn học và kế hoạch dạy học bài học (hay còn gọi là giáo án), trong đó: - Kế hoạch dạy học của nhà trường là văn bản thể hiện thời gian, thời điểm, địa điểm, giáo viên được phân công để triển khai nội dung chương trình giáo dục nhà trường cho các lớp học cụ thể trong một tuần, một tháng, hay một học kỳ theo biên chế năm học. Là cơ sở để triển khai thực hiện CTGD nhà trường đến giáo viên, học sinh và các bên liên quan; - Kế hoạch dạy học môn học được hiểu là một văn bản thể hiện tiến trình thực hiện các nội dung môn học trong một học kì hay năm học ở một số lớp cụ thể; kế 7
8. hoạch dạy học tạo thế chủ động cho giáo viên khi thực hiện chương trình dạy học, thấy rõ nhiệm vụ cụ thể cho tới từng kì và từng tuần; - Kế hoạch dạy học bài học là văn bản cụ thể hóa các yêu cầu của chương trình giáo dục môn học vào điều kiện cụ thể. Kế hoạch dạy học được xây dựng phù hợp với đối tượng học sinh; Nội dung kế hoạch dạy học cụ thể hóa các mức độ yêu cầu về kiến thức, kĩ năng đối với nội dung dạy học và yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh (mục tiêu bài học), có một số chi tiết về thiết bị dạy học, phương pháp và hình thức tổ chức thực hiện dạy học, có thời gian, thời điểm thực thi các nội dung, vạch rõ, sắp đặt tiến trình thực hiện chương trình dạy học nội dung môn học cho phù hợp với đối tượng học sinh cụ thể, trong hoàn cảnh cụ thể về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và thời gian triển khai nhằm đạt được mục tiêu dạy học đã xác định. Quản trị nhà trường: Quản trị nhà trường là quá trình xây dựng các định hướng, quy định, kế hoạch hoạt động trong nhà trường; tổ chức hoạt động dạy học, giáo dục học sinh thông qua huy động, sử dụng các nguồn lực, giám sát, đánh giá trên cơ sở tự chủ, có trách nhiệm giải trình để phát triển nhà trường theo sứ mạng, tầm nhìn và mục tiêu giáo dục của nhà trường (Theo Thông tư 14/2018/TT-BGDĐT của Bộ trưởng Bộ GDĐT ngày 20/7/2018 ban hành quy định Chuẩn Hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông). 8
9. Nội dung 2 YÊU CẦU VÀ NHIỆM VỤ CỦA HIỆU TRƯỞNG TRONG QUẢN TRỊ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC, GIÁO DỤC THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Tóm tắt nội dung 2: Trên cơ sở Luật Giáo dục; Điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học; Chuẩn Hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông; những điểm mới trong thực hiện CTGDPT 2018, xác định các yêu cầu, nhiệm vụ của hiệu trưởng trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục ở trường trung học cơ sở. Yêu cầu cần đạt: Sau khi hoàn thành nội dung 2, học viên có thể: - Phân tích được các yêu cầu trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục ở trường trung học cơ sở theo chương trình GDTHCS 2018 - Xác định được các nhiệm vụ cơ bản của hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục theo chương trình GDTHCS 2018 2.1. Quản trị hoạt động dạy học, giáo dục trong trường trung học cơ sở Quản trị hoạt động dạy, giáo dục là quá trình xây dựng các định hướng, quy định, kế hoạch; tổ chức hoạt động dạy học, giáo dục học sinh thông qua huy động, sử dụng các nguồn lực, giám sát, đánh giá trên cơ sở tự chủ, có trách nhiệm giải trình để phát triển nhà trường theo sứ mạng, tầm nhìn và mục tiêu giáo dục của nhà trường. Tiêu chí 5 (Tiêu chí về Quản trị hoạt động dạy học, giáo dục học sinh) của Chuẩn Hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông (ban hành theo Thông tư 14/2018/TT- BGDĐT) nêu rõ các mức đối với cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông trong việc thực hiện quản trị hoạt động dạy học, giáo dục học sinh. a) Mức đạt: chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục của nhà trường, tổ chức thực hiện dạy học và giáo dục học sinh; đổi mới phương pháp dạy học, giáo dục học sinh; đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của học sinh theo yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh của chương trình giáo dục phổ thông; b) Mức khá: đổi mới quản trị hoạt động dạy học và giáo dục học sinh hiệu quả; đảm bảo giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học, giáo dục phù hợp với phong cách học tập đa dạng, nhu cầu, sở thích và mức độ sẵn sàng học tập của mỗi học sinh; kết quả học tập, rèn luyện của học sinh được nâng cao; c) Mức tốt: hướng dẫn, hỗ trợ cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông về quản trị hoạt động dạy học và giáo dục học sinh. 9
10. Theo đó, để quản trị hoạt động dạy học, giáo dục trong trường THCS hiệu trưởng phải: - Xây dựng được các định hướng, các qui định cụ thể về thực hiện hoạt động dạy học, giáo dục phù hợp với qui định triển khai CTGD THCS, điều kiện thực tế của nhà trường và các qui định trong Luật Giáo dục, Điều lệ trường học, các văn bản qui phạm pháp luật khác có liên quan; - Tổ chức xây dựng được các kế hoạch tổ chức hoạt động dạy học, giáo dục, phát triển đội ngũ, CSVC, TBDH theo chiến lược phát triển của nhà trường và yêu cầu triển khai CTGD THCS 2018; - Thực hiện việc giám sát, đánh giá hoạt động dạy học, giáo dục của nhà trường theo đúng qui định và chịu trách nhiệm giải trình về các hoạt động và kết quả dạy học giáo dục với các bên liên quan; Hiệu trưởng quản trị hoạt động dạy học, giáo dục học sinh phát triển phẩm chất, năng lực theo chương trình giáo dục trung học cơ sở 2018, cần đảm bảo các yêu cầu sau: 2.1.1. Quán triệt yêu cầu giáo dục phát triển năng lực và phẩm chất học sinh đến các bên liên quan trong quản trị hoạt động daỵ học, giáo dục Hiệu trưởng trường THCS cần quán triệt yêu cầu đổi mới giáo dục và giúp mọi thành viên của trường và các bên liên quan hiểu rõ về Chương trình giáo dục phổ thông nói chung và chương trình giáo dục trung học cơ sở được xây dựng theo hướng hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất và năng lực cụ thể: - Về phẩm chất chủ yếu: Yêu nước, Nhân ái, Chăm chỉ, Trung thực và Trách nhiệm - Về năng lực chung: (1) Năng lực tự chủ và tự học, có 6 năng lực thành phần: - Tự lực - Tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng - Tự điều chỉnh tình cảm, thái độ, hành vi của mình - Thích ứng với cuộc sống: - Định hướng nghề nghiệp: - Tự học, tự hoàn thiện (2) Năng lực giao tiếp và hợp tác, có 8 năng lực thành phần: - Xác định mục đích, nội dung, phương tiện và thái độ giao tiếp - Thiết lập, phát triển các quan hệ xã hội; điều chỉnh và hòa giải các mâu thuẫn - Xác định mục đích và phương thức hợp tác - Xác định trách nhiệm và hoạt động của bản thân 10
11. - Xác định nhu cầu và khả năng của người hợp tác - Tổ chức và thuyết phục người khác - Đánh giá hoạt động hợp tác - Hội nhập quốc tế (3) Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, có 6 năng lực thành phần: - Nhận ra ý tưởng mới - Phát hiện và làm rõ vấn đề - Hình thành và triển khai ý tưởng mới - Đề xuất, lựa chọn giải pháp - Thiết kế và tổ chức hoạt động - Tư duy độc lập - Về năng lực đặc thù: 1) Năng lực ngôn ngữ 2) Năng lực tính toán 3) Năng lực khoa học 4) Năng lực công nghệ 5) Năng lực tin học 6) Năng lực thẩm mỹ 7) Năng lực thể chất Các năng lực đặc thù được hình thành và phát triển ở các môn học và hoạt động giáo dục của chương trình giáo dục trung học cơ sở. Quán triệt việc thực hiện chương trình giáo dục trung học cơ sở phải đảm bảo các yêu cầu hình thành và phát triển các yêu cầu về phẩm chất, năng lực cho học sinh, cần trả lời các câu hỏi: - Những ai cần được quán triệt và thực hiện chương trình GDPT 2018? - Khi nào quán triệt và thực hiện? - Làm thế nào để quán triệt và thực hiện?  Những người cần quán triệt và thực hiện, đó là: tất cả những người tham gia vào các quá trình dạy học và giáo dục. Cụ thể: - Cán bộ quản lý trường trung học cơ sở: Hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên môn; - Giáo viên dạy các môn học và thực hiện các động giáo dục; - Học sinh: người thực hiện các nhiệm vụ học tập và rèn luyện; - Các lực lượng giáo dục khác.  Quán triệt và triển khai trong suốt quá trình tổ chức thực hiện các hoạt động dạy học và giáo dục để hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực chung. Lưu ý 11
12. với giáo viên và các lực lượng giáo dục khác các yêu cầu về năng lực đặc thù được thực hiện trong việc dạy và học các môn học, các hoạt động giáo dục.  Cách thức, biện pháp quán triệt và thực hiện tùy thuộc vào đối tượng và nội dung cần phổ biến, quán triệt. Ví dụ: phổ biến trong cuộc họp hội đồng nhà trường cho giáo viên, nhân viên; đưa vào quá trình dạy học, giáo dục để quán triệt cho học sinh; v.v Hiệu trưởng phải xác định rõ vai trò trò lãnh đạo, hướng dẫn thực hiện chương trình dạy học, giáo dục; Định hướng cho đội ngũ giáo viên và các bên liên quan trong quá trình dạy học, giáo dục để đáp ứng mục tiêu đổi mới giáo dục hiện nay. Đồng thời, hiệu trưởng phải giám sát và hỗ trợ giáo viên trong quá trình dạy học, giáo dục theo chương trình mới. Khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo viên sẽ rất cần đến sự hỗ trợ từ hiệu trưởng. Sự hỗ trợ này sẽ giúp giáo viên hoàn thiện hơn trong công tác giảng dạy, triển khai kế hoạch thực hiện dạy học, giáo dục đảm bảo thời gian và đạt chất lượng cao nhất. Ngoài ra, hiệu trưởng còn giữ vai trò giám sát, giúp phát hiện và điều chỉnh kế hoạch tổ chức thực hiện chương trình giáo dục cho phù hợp với đối tượng học sinh, với điều kiện nhà trường, đảm bảo chương trình dạy học, giáo dục được thực hiện đúng qui định, đạt được mục tiêu giáo dục cấp học. 2.1.2. Thực thi quyền tự chủ trong thực hiện chương trình giáo dục của nhà trường Một yêu cầu khác đối với hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong thực hiện chương trình giáo dục là thực thi quyền tự chủ trong thực hiện chương trình giáo dục của nhà trường ở tất cả các khâu từ xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường dựa trên chương trình giáo dục quốc gia đến cách thức triển khai thực hiện chương trình phù hợp với tầm nhìn, sứ mạng của nhà trường. Trong Chương trình GDPT 2018 đã nêu: “Dựa trên nội dung và yêu cầu cần đạt của chương trình giáo dục phổ thông, các trường xây dựng kế hoạch giáo dục riêng cho trường mình một cách linh hoạt, mềm dẻo, phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của địa phương, bảo đảm mục tiêu và chất lượng giáo dục”. Theo Nghị định số 24/2021/NĐ-CP ngày 23 tháng 3 năm 2021 của Chính phủ quy định quy định việc quản lý trong cơ sở giáo dục mầm non và cơ sở giáo dục phổ thông công lập: “Cơ sở giáo dục được quyết định các phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục đáp ứng mục tiêu, yêu cầu của chương trình giáo dục, bảo đảm chất lượng, hiệu quả”; “Cơ sở giáo dục được chủ động liên kết với các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở nghiên cứu, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp, hộ kinh doanh, các tổ chức, cá nhân và gia đình học sinh để tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp với điều kiện của địa phương theo quy định của pháp luật.” 12
13. Căn cứ vào các quy định hiện hành về quyền tự chủ của các loại hình trường trung học cơ sở, các hoạt động trong quản lý trường trung học cơ sở, hiệu trưởng nhà trường tổ chức thực hiện các quyền tự chủ, nhất là tự chủ trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục để việc triển khai thực hiện chương trình giáo dục trung học cơ sở đạt được các kết quả mong muốn. Hiệu trưởng phải tổ chức được lực lượng xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường, cụ thể hoá tiến trình thực hiện kế hoạch giáo dục của nghành giáo dục vào bối cảnh cụ thể của nhà trường và địa phương để đạt được các mục tiêu giáo dục cấp học Trong việc thực hiện quyền tự chủ, Hiệu trưởng cần phát huy tính tự chủ, sáng tạo của tổ chuyên môn và đội ngũ giáo viên, học sinh trong hoạt động dạy học, giáo dục. Chương trình môn học/hoạt động giáo dục chỉ quy định những nguyên tắc, định hướng chung về yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của học sinh, nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và việc đánh giá kết quả giáo dục, không quy định quá chi tiết, để tạo điều kiện cho giáo viên phát huy tính chủ động, sáng tạo trong hoạt động dạy học, giáo dục, từ đó phát huy tính tự chủ sáng tạo của học sinh trong thực hiện nhiệm vụ học và rèn luyện. Do đó hiệu trưởng phải chỉ đạo tổ/nhóm chuyên môn xây dựng kế hoạch môn học/hoạt động giáo dục phù hợp; Chỉ đạo giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy và tổ chức thực hiện linh hoạt, phù hợp đặc điểm học sinh từng lớp, điều kiện thực tế của nhà trường để đạt được các yêu cầu theo qui định của chương trình giáo dục trung học cơ sở. Sách giáo khoa là phương thức cụ thể hoá chương trình môn học, không phải là văn bản quy phạm pháp luật như chương trình. Do đó, cần hướng dẫn giáo viên căn cứ vào chương trình và gợi ý của sách giáo khoa để triển khai các hoạt động dạy học, giáo dục phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện cụ thể của nhà trường. 2.1.3. Đảm bảo dân chủ trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục Để quản trị hiệu quả các hoạt động dạy học, giáo dục cần đảm bảo tính dân chủ trong mọi hoạt động quản trị của hiệu trưởng. Thực hiện “Quy chế dân chủ cơ sở”, trong đó chú ý các nội dung: - Thực hiện dân chủ trong xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường; Huy động sự tham gia của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường vào quá trình xây dựng kế hoạch giáo dục; lắng nghe ý kiến của các bên liên quan trong lựa chọn các nội dung giáo dục địa phương, các hoạt động giáo dục, hình thức tổ chức thực hiện phù hợp với thực tiễn địa phương và nhà trường để tăng tính đồng thuận, cam kết trong triển khai thực hiện. - Thực hiện dân chủ trong phân công cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thông qua công khai nguyên tắc phân công. 13
14. - Thực hiên dân chủ trong đánh giá cán bộ, giáo viên, nhân viên thực hiện các nhiệm vụ triển khai chương trình dạy học, giáo dục. Việc sử dụng kết quả kiểm tra, đánh giá (kể cả đánh giá theo Chuẩn nghề nghiệp) cần có tính động viên, khuyến khích trong sử dụng cán bộ, giáo viên của nhà trường. - Công khai các điều kiện cho dạy học, giáo dục của trường, kết quả hoạt động dạy học, giáo dục của trường và chịu trách nhiệm giải trình về các mặt hoạt động của trường cho các bên liên quan. 2.2. Nhiệm vụ hiệu trưởng trường trung học cơ sở trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục Theo quy định của Nghị định số 24/2021/NĐ-CP của Chính phủ, Hiệu trưởng trường phổ thông phải: (1) Tổ chức cho cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, người lao động tham gia xây dựng kế hoạch tuyển sinh, kế hoạch giáo dục của nhà trường, kế hoạch quản lý tài chính, tài sản, tổ chức bộ máy và nhân sự của cơ sở giáo dục; trình Hội đồng trường phê duyệt các kế hoạch trước khi tổ chức thực hiện. (2) Tổ chức thực hiện kế hoạch tuyển sinh, kế hoạch giáo dục của nhà trường, kế hoạch quản lý tài chính, tài sản, tổ chức bộ máy và nhân sự của cơ sở giáo dục; quản lý, sử dụng các nguồn lực xã hội hóa, bảo đảm đúng mục đích, công bằng, công khai, minh bạch. (3) Tổ chức đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục theo quy định; tổ chức cho cán bộ, giáo viên, nhân viên, người lao động tham gia đánh giá chất lượng giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục. (4) Công khai mục tiêu chất lượng giáo dục, điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục, kết quả tuyển sinh, kết quả giáo dục, kết quả đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục theo quy định của pháp luật. (5) Thực hiện trách nhiệm và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật về thực hiện dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập.) Trên cơ sở đó, theo Điều lệ trường trung học cơ sở, trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học hiện hành, Hiệu trưởng phải tổ chức thực hiện và tự thực hiện 9 nhiệm vụ và quyền hạn của trường trung học cơ sở; 8 nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng. Vì ý nghĩa và vị trí quan trọng của kế hoạch giáo dục nên trong phạm vi của nội dung này chỉ tập trung vào nhiệm vụ xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục trong quản trị hoạt động dạy học, giáo dục. 2.2.1. Xây dựng kế hoạch giáo dục của trường trung học cơ sở Căn cứ vào kế hoạch giáo dục của cấp học được qui định trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Hiệu trưởng tổ chức xây dựng kế hoạch giáo dục riêng cho trường mình. Hiệu trưởng phải tập hợp được lực lượng tham gia xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường. Tiến hành quá trình phân tích bối cảnh của trường để xác 14
15. định rõ điểm mạnh, yếu, cơ hội, nguy cơ của nhà trường trong thực hiện chương trình giáo dục; xác định các định hướng triển khai để xác định các mục tiêu dạy học, giáo dục mong đợi cần đạt, lựa chọn các việc cần làm, cách làm, phân bổ các nguồn lực cho mỗi công việc và sắp xếp theo tiến độ hợp lý để thực thi kế hoạch dạy học, giáo dục hiệu quả; Trong việc chủ trì xây dựng kế hoạch giáo dục trường THCS, hiệu trưởng cần xác định đúng, đủ các căn cứ và những yêu cầu mới trong thực hiện CTGD để làm cơ sở cho việc hoạch định. Chỉ đạo các Tổ chuyên môn và giáo viên xây dựng kế hoạch dạy học môn học, hoạt động giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; phù hợp với đối tượng học sinh trung học cơ sở, điều kiện nhà trường, địa phương, năng lực của đội ngũ giáo viên Theo Công văn 5512/BGDĐT-GDTrH ngày 18 tháng 12 năm 2020 về việc và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường, quy định cụ thể như sau: “Thực hiện Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/9/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) hướng dẫn xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học như sau: I. Mục tiêu chung 1. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường bảo đảm yêu cầu thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông (sau đây gọi là chương trình) linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương và cơ sở giáo dục. 2. Phát huy tính chủ động, sáng tạo của tổ chuyên môn và giáo viên trong việc thực hiện chương trình; khai thác, sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu thực hiện các phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. 3. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản trị hoạt động dạy học, giáo dục của nhà trường; bảo đảm tính dân chủ, thống nhất giữa các tổ chuyên môn và các tổ chức đoàn thể, phối hợp giữa nhà trường, cha mẹ học sinh và các cơ quan, tổ chức có liên quan tại địa phương trong việc tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường. II. Xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường 1. Kế hoạch thời gian thực hiện chương trình (phân phối chương trình) Căn cứ vào kế hoạch thời gian năm học do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quyết định và hướng dẫn nhiệm vụ giáo dục trung học hằng năm của Sở GDĐT, Hiệu trưởng tổ chức xây dựng và ban hành kế hoạch thời gian thực 15
16. hiện chương trình của từng môn học bắt buộc, môn học tự chọn, môn học lựa chọn, chuyên đề học tập lựa chọn, hoạt động giáo dục bắt buộc, nội dung giáo dục địa phương (sau đây gọi chung là môn học) bảo đảm tổng số tiết/năm học quy định trong chương trình. Chương trình mỗi môn học ở mỗi khối lớp được bố trí phù hợp trong cả năm học. Các nhà trường chủ động bố trí thời gian thực hiện chương trình bảo đảm tính khoa học, sư phạm, không gây áp lực đối với học sinh, không bắt buộc phải dạy môn học ở tất cả các tuần, không bắt buộc phải chia đều số tiết/tuần để sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, nhân viên của nhà trường. Đối với mỗi mạch kiến thức trong các môn Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lí cấp trung học cơ sở có thể được bắt đầu thực hiện và hoàn thành trong từng học kì của năm học. Đối với các môn học lựa chọn và chuyên đề học tập lựa chọn ở cấp trung học phổ thông, nhà trường xây dựng một số tổ hợp gồm 5 môn học được chọn từ 3 nhóm môn học lựa chọn trong chương trình (mỗi nhóm chọn ít nhất 1 môn học) và xây dựng một số tổ hợp 3 cụm chuyên đề của 3 môn học trong chương trình phù hợp với khả năng tổ chức của nhà trường; đồng thời xây dựng phương án tổ chức cho học sinh đăng kí lựa chọn và tổ chức thực hiện để vừa đáp ứng nhu cầu của học sinh vừa bảo đảm phù hợp với điều kiện về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của nhà trường. Đối với các hoạt động giáo dục được tổ chức theo hình thức tham quan, cắm trại, câu lạc bộ, hoạt động phục vụ cộng đồng (sau đây gọi chung là hoạt động giáo dục), Hiệu trưởng tổ chức xây dựng kế hoạch thời gian thực hiện phù hợp với kế hoạch thời gian thực hiện chương trình các môn học và điều kiện cụ thể của nhà trường; tạo môi trường cho học sinh được trải nghiệm, vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học trong chương trình các môn học, hoạt động giáo dục vào thực tiễn. 2. Kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn Căn cứ vào kế hoạch thời gian thực hiện chương trình các môn học đã được Hiệu trưởng quyết định, các tổ chuyên môn xây dựng Kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn, bao gồm Kế hoạch dạy học các môn học (theo Khung kế hoạch dạy học môn học tại Phụ lục 1) và Kế hoạch tổ chức các hoạt động giáo dục (theo Khung kế hoạch tổ chức các hoạt động giáo dục tại Phụ lục 2). Đối với việc tổ chức các hoạt động giáo dục, đơn vị được giao chủ trì hoạt động nào xây dựng kế hoạch cụ thể để tổ chức hoạt động đó, bao gồm các thành phần cơ bản sau: mục đích, yêu cầu; nội dung, hình thức và chương trình tổ chức hoạt động; tiêu chí đánh giá kết quả hoạt động đối với các đối tượng tham gia; thời gian và địa điểm tổ chức; nguồn lực được huy động để tổ chức thực hiện. Thực hiện sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học; định kì sinh hoạt chuyên môn để xây dựng bài học minh họa, tổ chức dạy học và dự giờ để phân tích, rút kinh nghiệm giờ dạy dựa trên phân tích hoạt động học của học sinh. Việc 16